اثر اسید هیومیک و EDTA بر ویژگی‌های رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد دانه کلزا تحت تنش سمیت مس

چکیده سالانه مقادیر زیادی از آلاینده‌ها وارد محیط زیست شده و سبب تجمع فلزات سنگین نظیر مس در خاک می‌شوند. در این راستا، به منظور بررسی اثر سطوح مختلف مس و مصرف اصلاح‎گرهای خاک بر صفات مورفولوژیک، اجزای عملکرد و عملکرد دانه کلزا (Brassica napus L.)، آزمایش گلخانه‎ای به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول غلظت مس در چهار سطح شامل شاهد (بدون مصرف مس) ، 100، 200 و 300 میلی‎گرم بر کیلوگرم خاک و فاکتور دوم مصرف اصلاح‎گر خاک در پنج سطح شامل 2/29 و 2/292 میلی‌گرم اتیلن دی‎آمین تترا استیک اسید (EDTA) بر کیلوگرم خاک (معادل 1/0 و 1 میلی‌مول بر کیلوگرم)، 25/1 و 5/2 میلی‌گرم اسید هیومیک بر کیلوگرم خاک (معادل 5/2 و 5 کیلوگرم در هکتار) و شاهد (بدون مصرف اصلاح‎گر) بودند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع و تعداد برگ در بوته، سطح برگ، تعداد شاخه فرعی و تعداد خورجین در بوته، وزن هزاردانه، عملکرد دانه و وزن خشک اندام‌هوایی در بوته بودند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت مس در خاک صفات مورفولوژیک و عملکرد کلزا کاهش یافت، اما مصرف اصلاح‌گر خاک منجر به افزایش عملکرد دانه به دلیل بهبود صفات مورفولوژیک و اجزای عملکرد شد. مصرف 2/292 میلی‌گرم EDTA بر کیلوگرم خاک، 6/18 درصد عملکرد دانه بیشتری را نسبت به تیمارشاهد (فاقد اصلاح‌گر) ایجاد کرد. مصرف 2/29 میلی‌گرم EDTA بر کیلوگرم، 25/1 و 5/2 میلی‌گرم اسید هیومیک بر کیلوگرم خاک هر چند سبب افزایش عملکرد دانه کلزا نسبت به تیمارشاهد شدند، ولی این افزایش معنی­دار نبود. به استثنای وزن هزاردانه، تأثیر EDTA روی تمام صفات مورد بررسی چشمگیر‌تر از اسید هیومیک بود. مقایسه سطح بحرانی سمیت مس برای ماده خشک نسبی اندام هوایی و عملکرد نسبی دانه نشان داد که مصرف اصلاح‌گرها در غلظت‌های پایین نسبت به غلظت‌های بالا سبب افزایش تحمل گیاه در برابر سمیت مس شدند.